Thema 04: 9 en 16 januari 2024
EERSTELIJNSZORG EN ETHISCHE DILEMMA’S
em. prof. dr. Maria van den Muijsenbergh (Nijmegen)
Mensen met een lage opleiding of met schulden, dak- en thuislozen, en veel mensen met een migratieachtergrond zoals vluchtelingen zijn ongezonder dan andere mensen in Nederland, en dit wordt in belangrijke mate veroorzaakt door hun sociale omstandigheden. Deze mensen hebben minder goede toegang tot zorg (o.a. door geldgebrek, ontbreken van de mogelijkheid zich te verzekeren tegen ziektekosten, te ingewikkelde informatie), en de zorg is vaak van minder goede kwaliteit. Daarnaast verschillen artsen en patiënten nogal eens in waarden en opvattingen over goede zorg.
Dit alles leidt tot verschillende ethische vragen: ten aanzien van de arts-patiënt relatie wanneer sprake is van wensen van de patiënt die botsen met die van de arts of wanneer de arts het in het belang acht van de patiënt om diens gegevens te delen, terwijl de patiënt dat niet wil (omdat hij bijvoorbeeld psychotisch is); ten aanzien van de maatschappelijke rol van de zorgverlener: moeten huisartsen bijvoorbeeld de gevolgen van armoede, of van illegaal verblijf politiek aan de kaak stellen? En er zijn ethische vragen over sociale rechtvaardigheid ten aanzien van de inrichting, toegankelijkheid en kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg en maatschappij.
1e avond: ethische dilemma's rond de zorg voor onverzekerde mensen en mensen met weinig geld (inclusief voor ongedocumenteerde migranten)
2e avond: ethisch dilemma's gerelateerd aan vluchtelingen: wanneer moet een huisarts als advocaat optreden?, etc.
Literatuur
Theo Wobbes & Maria van den Muijsenbergh (red.), De euro in de spreekkamer. Geld speelt wel een rol. Valkhof Pers: Nijmegen, 2016
Theo Wobbes & Maria van den Muijsenbergh (red.), De menselijke maat. Grenzen aan de gezondheidszorg? Theo Wobbes & Maria van den Muijsenbergh (red.), Valkhof Pers: Nijmegen, 2020.
Elk mens telt! Evenveel? Afscheidsrede door prof. dr. Maria van den Muijsenbergh, Radboud Universiteit: Nijmegen, 2023.
Literatuur om te downloaden
Door de spreker zijn drie pdf-bestanden ter beschikking gesteld die cursisten kunnen downloaden.
1. De menselijke maat. Een paar relevante hoofdstukken uit de bundel Annalen van het Thijmgenootschap, 2020;
2. Iedereen telt! Evenveel? Afscheidsrede Maria van den Muijsenbergh 2023;
3. Een beschaafd en welvarend land hoeft geen belangen tegen elkaar uit te spelen, zelfs niet in mindere tijden. Ingezonden brief NRC 26 augustus 2022.
Personalia
Maria van den Muijsenbergh (Heerlen 1956) was tot juni 2023 huisarts/straatarts en bijzonder hoogleraar “Gezondheidsverschillen en persoonsgerichte, integrale eerstelijnszorg” aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en bij Pharos, het expertisecentrum gezondheidsverschillen. Zij heeft zich in praktijk, onderzoek en onderwijs beziggehouden met de vraag hoe artsen en verpleegkundigen de gezondheid van mensen in sociaal kwetsbare situaties kunnen verbeteren en optimale, persoonsgerichte zorg kunnen verlenen.
Zij is bestuurlijk actief o.m. als voorzitter van het European Forum for Primary Care EFPC, voorzitter van de stichting Nederlandse Straatdokter Groep, lid van de wetenschappelijke Raad van het Thijmgenootschap, van de Gezondheidsraad, de Kwaliteitsraad van het Zorginstituut en de Raad van Toezicht van de Patiëntenfederatie.
Een pdf-versie van deze tekst kunt u hier downloaden.